Grafmonument

Heel globaal kun je zeggen dat:

• Een grafmonument van natuurlijke en afbreekbare materialen milieuvriendelijk is.


• Hoe groter en bewerkelijker het grafmonument, hoe slechter voor het milieu.


• Hoe groter de afstand tussen producent en consument, hoe slechter voor het milieu.


Maar er spelen meer factoren een rol:


• De herkomst van de grafsteen bijvoorbeeld.


• Het `tweede leven` van een monument. Want wat gebeurt er met een monument als een graf geruimd wordt?

Stenen uit India

Natuurstenen grafmonumenten zijn vaak zeer milieubelastend vanwege de winning ervan. In Nederland is de granieten grafsteen favoriet (grafstenen zorgen voor 50% van de Nederlandse omzet in natuursteen, bron: Algemene Nederlandse Bond van Natuursteenbedrijven), en die is vaak afkomstig uit India, waar het natuursteen in steengroeven uit de rotsen wordt gezaagd. Dat gaat dikwijls gepaard met een behoorlijke landschapsaantasting. Ook kost het veel energie, net als het transport van het natuursteen. Behalve de blijvende schade aan het milieu, is er ook sprake van barre werkomstandigheden, kinderarbeid, uitbuiting en corruptie.

In 2006 deed de Landelijke India Werkgroep (LIW) een rapport het licht zien: Zicht op duurzaamheid? Transparantie in productieketens onderzocht. (Zie ook: From quarry to graveyard.) Een van de conclusies luidde `dat duurzaamheid, in de zin van een product dat voor een goede prijs is gemaakt met respect voor mens en milieu, nauwelijks leeft in de grafmonumentensector`.

Ook in het artikel ‘Angst en uitbuiting in de steengroeven’ (december 2010) schetst het blad Punt van FNV Afbouw & Onderhoud een schrijnend beeld van deze sector.

Gedragscode natuursteenbedrijven

De natuursteenbranche probeert hier iets aan te doen, maar het gaat langzaam. In 2006 ontstond op initiatief van de LIW de Werkgroep Duurzaam Natuursteen (WGDN), met daarin natuursteenimporteurs, brancheorganisaties en maatschappelijke organisaties. Hoewel er een jaar later al een gedragscode op tafel lag met regels voor alle bedrijven in de keten (van groeve tot graf), is er anno 2014 nog steeds geen keurmerk voor duurzaam natuursteen. Het doel is de steen van groeve tot graf te volgen en elk onderdeel van het productieproces zo duurzaam mogelijk te maken. Zo ver is het nog niet.

Leden van de WGDN hebben een bewijs van lidmaatschap dat ze hun klanten kunnen tonen. Daarop staat een tekst dat het bedrijf verklaart bezig te zijn met de invoering van de gedragscode bij alle leveranciers. Dat is een belofte voor de toekomst.

Op dit moment kan de consument niet weten of natuursteen duurzaam is geproduceerd,geeft de brancheorganisatie, de Algemene Nederlandse Bond van Natuursteenbedrijven (ABN), toe in NRC Handelsblad. Pauline Overeem van het LIW: `Natuursteen uit India en China kan eenvoudigweg niet duurzaam zijn. Er is geen enkele groeve waar echt alles goed is geregeld.` De gedragscode moet dat gaan veranderen. Of dat geheel gaat lukken is de vraag. Want hoeveel macht heeft Nederland om iets af te dwingen, met een afname van 1% van de wereldproductie van natuursteen?

Duits keurmerk

Wie toch zeker wil zijn van een duurzame grafsteen kan terecht in Duitsland. Daar bestaat het Xertifix-keurmerk, een Fair Trade-keurmerk dat garandeert dat natuursteen zonder kinderarbeid is geproduceerd en bewerkt. Als consument kunt u een natuursteenbedrijf vragen via Xertifix hun materiaal te bestellen.

De natuursteenbranche in Nederland werkt met een eigen Keurmerk Natuursteen, maar dat heeft met duurzaamheid niets te maken. Het Keurmerk Natuursteen stelt eisen aan de natuursteenbedrijven op het gebied van vakmanschap en betrouwbaarheid.

Diverse materialen

Grafstenen kunnen behalve uit steen uit heel diverse materialen bestaan: glas, ijzer, hout, plastic, polyester, gerecycled beton, een combinatie van materialen. Bij hout is het uiteraard zaak op te letten dat het om duurzaam hout gaat.

Logischerwijs is het het meest milieuvriendelijk om voor materialen te kiezen die een levensduur hebben die overeenstemt met de te verwachten levensduur van het graf. Want dat betekent nauwelijks of geen afval. In de praktijk gebeurt dat echter zelden.

Tweede leven

In dat geval gaat het er om wat er met het monument gebeurt. IJzer, polyester, steen, het kan tenslotte allemaal worden hergebruikt.

Stenen monumenten die op de begraafplaats achterblijven nadat het graf is geruimd, verdwijnen tegenwoordig in een vergruizer om vervolgens in de wegenbouw te worden hergebruikt. (Vroeger werden stenen hergebruikt in stoepen en drempels, maar dat vind men nu te weinig piëteitsvol.)

Hergebruik

Een interessante optie is het hergebruiken van bestaande grafmonumenten. Op sommige begraafplaatsen wordt die mogelijkheid aangeboden. Dan hoeft alleen de oude tekst te worden verwijderd en de nieuwe aangebracht.

Kinderarbeid bij productie grafmonumenten

Het KRO-programma de Keuringsdienst van Waarde deed in 2015 onderzoek naar kinderarbeid bij de productie van grafstenen. In twee delen stond de vraag centraal of er kinderhanden worden gebruikt bij de productie van grafstenen die uiteindelijk ook terecht komen op Nederlandse begraafplaatsen.

De uitzendingen kunt u bekijken op de website van de KRO.

Links

www.indianet.nl - site van de Landelijke India Werkgroep (LIW) waar informatie is te vinden over duurzame grafstenen.